Wieczór wspomnień o dr. Stanisławie Kadyiu.

2020 rok jest dla naszego Muzeum rokiem szczególnym. Przypada w nim 120. rocznica urodzin i 40 rocznica śmierci Dobroczyńcy naszego Muzeum dr. Stanisława Kadyiego. Z tej okazji Burmistrz Miasta Jasła, Stowarzyszenie Solidarni w Jaśle i Muzeum Regionalne w Jaśle zapraszają 13 I 2020 r. na wieczór wspomnień poświęcony Doktorowi.

Szczegóły na plakacie.

Doktor Stanisław Kadyi urodził się 13 I 1900 r. w Jaśle. Po ukończeniu jasielskiego gimnazjum podjął w 1921 r. studia na Wydziale Lekarskim UJ, które ukończył pięć lat później i rozpoczął pracę w krakowskiej Klinice Okulistycznej pod kierunkiem prof. Kazimierza Majewskiego – jednego z najwybitniejszych polskich okulistów. Doktor Kadyi poszerzał swoje kompetencje podczas naukowych wyjazdów do Francji i Niemiec.

Pod koniec 1935 r. S. Kadyi wrócił do Jasła i rozpoczął pracę jako lekarz. Był jedynym okulistą od Gorlic po Bieszczady, zatem jego obecność na tym terenie znacznie podwyższyła dostęp miejscowej ludności do fachowych usług medycznych.

Jedną z jego pasji była szeroko rozumiana przyroda. Zajmował się paleontologią, geologią, botaniką, mineralogią, a i tak trzeba przyznać, że nie jest to zamknięty katalog nauk przyrodniczych, którym poświęcił praktycznie całe swoje życie.

Przyrodnicze zainteresowania wyniósł z domu i ze szkoły: ojciec zajmował się wypychaniem ptaków, posiadał wiele preparatów anatomicznych, gromadził rozmaite owady, a kolekcja była systematycznie uzupełniana przez brata Henryka.

Podczas nauki w jasielskim gimnazjum Kadyi był zachwycony nauczycielem zoologii Sebastianem Drozdem, który podczas lekcji z pasją opowiadał o przyrodniczych zagadnieniach. Z historykiem i geografem – Romanem Molendą – odbywał piesze wędrówki przez Karpaty.

Zainteresowania przyrodnicze Kadyiego w żadnym wypadku nie można nazwać amatorskimi. Był odkrywcą owada Carabus Malachiticus – Hamper. Znaleziony przez Kadyiego żółw morski – odbity w karpackich łupkach menilitowych – stał się przedmiotem analizy przeprowadzonej przez Mariana Młynarskiego w artykule Glarichelys knorii (Gray) – a chelonid from Carpathian menilitic shales (Poland), który został opublikowany w czasopiśmie „Acta Paleontologica Polonica”. Autor artykułu tak wspomina S. Kadyiego: Znaliśmy się z dr St. Kadyiem od 1954 roku. Należał do bardzo zacnych i szlachetnych ludzi; był bezpośredni, serdeczny, uczynny. Znał bardzo dobrze florę Polski, zoologię – zwłaszcza owady, które kolekcjonował. Naturalnie dobrze znał się na skałach i minerałach. Jest to zadziwiające, iż doktor medycyny, i to okulista, tak pasjonował się geologią, a zwłaszcza paleontologią.

Kadyi prowadził ożywioną korespondencję z przedstawicielami świata nauki, w której roztrząsano rozmaite, specjalistyczne kwestie. Ofiarowano mu prace naukowe. Sam był członkiem wielu towarzystw naukowych m.in. Polskiego Towarzystwa Geologicznego i Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.

Pasją S. Kadyiego było kolekcjonowanie dzieł sztuki i starodruków. Posiadał duże zbiory: zegarów, które najstarsze sięgały XVII w., monet od epoki starożytnej do wieku XIX, mebli i obrazów.

z XVIII w. Zbierał również broń białą m.in. szable noszone kiedyś przez urzędników austriackich.

Bogaty księgozbiór świadczył o rozległych zainteresowaniach dr. Kadyiego, ale także o jego zacięciu bibliofilskim. Do najstarszych druków przechowywanych w Muzeum Regionalnym w Jaśle należy łacińskie Pismo Święte z 1479 r. oraz przekłady polskie Jana Leopolity i Jakuba Wujka z II poł. XVI w.

Kadyi gromadził także książki o tematyce medycznej i przyrodniczej. Do najstarszych należy niemiecka edycja zielnika Matthiolego i Camerariusa z 1678 r., zbiór twierdzeń i sentencji Hipokratesa oraz opis przyrodniczych odkryć Physica curiosa.

Wśród zainteresowań doktora była także sztuka ludowa. W jego zbiorach znajdują się obrazy, drzeworyty, rzeźby i ceramika. To właśnie w tej dziedzinie najdobitniej objawiała się „kadeyiowska filozofia kolekcjonowania”. W jednym z artykułów pisał: Był okres, kiedy nikt nie interesował się sztuką ludową i wprost wyśmiewano się ze mnie, że z wędrówek tatrzańskich przywoziłem fotografie obrazów na szkle, które potem kopiowałem, posługując się pantografem, gdyż kiepski ze mnie rysownik. Zainteresowaniu kulturą ludową na pewno sprzyjała długoletnia przyjaźń Kadyiego z wybitnym etnografem Franciszkiem Kotulą.

Trzeba zaznaczyć, że duża część zbiorów S. Kadyiego przepadła w czasie wysiedlenia i zniszczenia Jasła końcem 1944 r. Swoje zbiory starał się on później odtworzyć, co – jeśli tylko w małym procencie – nadal stanowi imponujące świadectwo dziedzictwa kulturowego Jasła i regionu.

Stanisław Kadyi zmarł nagle 4 XII 1980 r. w Jaśle i został pochowany w grobie rodzinnym na jasielskim starym cmentarzu. Na mocy testamentu i decyzji władz miasta jego dom wraz z częścią zbiorów został przekazany Muzeum Regionalnemu w Jaśle, a ulicę, przy której mieszkał nazwano jego imieniem. W uznaniu zasług nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Jasła. Jest patronem współpracującego z jasielskim Muzeum Koła Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Jaśle.