Trzcinica – wczesnośredniowieczny gród obronny

Grodzisko w Trzcinicy jest jednym z najlepiej przebadanych osiedli obronnych wczesnego okresu średniowiecza w południowo-wschodniej Polsce.

Pierwsze wzmianki dotyczące stanowiska pochodzą jeszcze z końca XIX wieku, gdy miejscowy ksiądz Józef Dybaś przystąpił do czegoś na wzór amatorskich badań archeologicznych. Zainteresowanie grodziskiem w latach 90. XIX wieku lokalnych księży, historyków oraz konserwatorów doprowadziło do powstania pierwszych schematycznych planów stanowiska oraz późniejszych sondażowych i powierzchniowych badań przeprowadzonych w latach 50. oraz 60. XX wieku przez A. Żakiego, H. Zoll-Adamikową oraz A. Kunysza. Ten ostatni badacz w roku 1962 rozpoczął wykopaliska obejmujące gród właściwy oraz obszar I podgrodzia. Regularne badania grodziska przeprowadził w latach 90. XX w. i w dwóch pierwszych dziesięcioleciach XXI wieku J. Gancarski, który kompleksowo rozpoznał główne człony grodziska. Pierwsze znaleziska pochodzące z grodu w Trzcinicy datuje się na początki epoki brązu (kultura mierzanowicka i kultura Otomani-Füzesabony) oraz okres wczesnego średniowiecza.

Gród wzniesiono na cyplu otoczonym z trzech stron głębokimi dolinami tworzącymi naturalny system obronny, wznoszącym się na około 255-285 m. n.p.m. Nazywane przez miejscową ludność „Wałami Królewskimi” ze względu na monumentalne obwałowania. Główny człon grodziska określany grodem właściwym oraz trzy podgrodzia tworzyły kompleks posiadający powierzchnię około 3-3,5 ha.

Fortyfikacje składały się z wałów drewniano-ziemnych wykonanych techniką palisadową, plecionkową oraz przekładkową. Dodatkowym zabezpieczeniem były fosy biegnące wzdłuż obwałowań. Badania I podgrodzia wykazały dwie fazy budowy umocnień (sięgających nawet około 10 m licząc od podstawy) datowanych na okres wczesnego średniowiecza, ponadto odkryto tutaj dwa rzędy domów. Na II podgrodziu archeolodzy natrafili na zarysy trzech chat tworzących dwa rzędy budynków, natomiast badania III podgrodzia doprowadziły do odkrycia części chaty. Wokół grodu znajdowały się również osiedla satelitarne.

Grodzisko po dzień dzisiejszy charakteryzuje się doskonałym stanem zachowania, co doprowadziło do powstania w tym miejscu skansenu archeologicznego określanego mianem Karpackiej Troi. Bogaty inwentarz zabytków oraz okazałe założenia obronne stanowią niebywałą atrakcję, cieszącą się ogromnym zainteresowaniem zarówno wśród mieszkańców powiatu jasielskiego jak również turystów z najodleglejszych zakątków naszego kraju i nie tylko.