Najstarsza nekropolia jasielska znajduje się przy ulicy Zielonej. Jej powstanie wiąże się z rozporządzeniem władz z 11 grudnia 1783 roku nakazującym władzom miejskim utworzenie nowych cmentarzy poza obrębem miejskim i zamknięcie dotychczasowych cmentarzy przykościelnych. Dokument z 1813 roku skierowany do władz cyrkułu jasielskiego wspomina o powodzi, która wyrządziła szkody na cmentarzu liczącym sobie już około 30-tu lat. Lokacja cmentarza nad brzegiem Jasiołki narażała go na częste podtopienia. Już w pierwszych latach istnienia na cmentarzu wybudowano kaplicę zwróconą fasadą w stronę bramy i dom grabarza.
Jednym z najstarszych obiektów jest wymurowana w latach 1859-1862 kaplica w stylu neogotyckim pw. Jezusa Ukrzyżowanego. Zastąpiła ona wcześniejszą drewnianą, która została przeniesiona na cmentarz parafialny w Jedliczu. W latach 30. XX wieku kaplica cmentarna w Jaśle została odnowiona, a jej wnętrze pokryły freski malarza Zdzisława Truskolaskiego przedstawiające czyściec. Jako zbyt awangardowe zostały zamalowane z nakazu ówczesnego proboszcza jasielskiego. Po zniszczeniu kościołów jasielskich w 1944 r. kaplica pełniła rolę kościoła parafialnego. Na zewnętrznej ścianie kaplicy umieszczono drewnianą figurę Chrystusa Ukrzyżowanego, przeniesioną z posesji, która została sprzedana w ręce żydowskie. W ostatnich latach kaplica została odnowiona.
Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z połowy XIX w. Najlepiej zachowanym jest klasycystyczny nagrobek w formie obelisku, ustawiony na grobie Józefy Pomiałkowskiej -Białkowskiej zmarłej w 1857 r. Przykład najstarszej rzeźby sepulkralnej odnajdujemy na mogile Lazarowiczów, jest to postać płaczki przy złamanej kolumnie symbolizującej przerwane życie. Przy centralnej alejce wiodącej do Kaplicy znajduje się grób jedynej córki Ignacego Łukasiewicza Marianny zmarłej w 1860 r. Wśród pozostałych alejek odnajdujemy groby osób zasłużonych dla miasta Jasła: profesorów, burmistrzów, lekarzy oraz nauczycieli. Większość starych nagrobków ulokowana jest wzdłuż alei prowadzącej do Kaplicy Cmentarnej i w jej sąsiedztwie. W 1915 r. bezpośrednio za Kaplicą Cmentarną powstał cmentarz wojskowy. Spoczęli na nim żołnierze wszystkich armii, jakie walczyły na terenie miasta Jasła i w jego bezpośredniej okolicy. Część z nich zmarła w wojskowych szpitalach lecząc rany odniesione na frontach I wojny światowej. Kwatera wojskowa składała się z dwóch odrębnych części i stanowiły ją 84 groby masowe i 21 pojedynczych. W sumie przez cały okres I wojny na cmentarzu pogrzebano 1.586 osób. Kwatera ta w chwili obecnej już nie istnieje. Została zajęta przez nowe groby. Początek jej likwidacji przypada na okres II wojny światowej, gdy władze zezwalały na pochówki na kwaterze wojskowej. Do naszych czasów przetrwał jedynie wyniosły prosty krzyż kamienny z motywem miecza, będący pomnikiem dla kwater wojskowych i dwa identyczne krzyże na kamiennych postumentach. Na początku XX wieku władze miasta przystąpiły do porządkowania cmentarza wytyczając prostopadłe alejki wzdłuż których powstawały nowe monumentalne nagrobki, niektóre z dekoracyjnego czerwonego piaskowca. Część z nich pochodziła ze znanej wówczas pracowni Franciszka Langera w Przemyślu. Inne były dziełem miejscowych kamieniarzy. Z tego okresu pochodzi jedyna prywatna kaplica grobowa. Należy ona do rodziny Lisowieckich. Kaplica zdobiona jest dekoracją o umiarkowanych cechach secesji. Zachowała się kuta krata i witraż z krakowskiej pracowni W. Ekielskiego i A. Tucha. W środku umieszczono tablice inskrypcyjne zmarłych z rodziny. W głębi cmentarza nad brzegiem rzeki Jasiołki znajduje się kwatera wojskowa. Powstała ona po 1939 r., gdy złożono tam ciała lotników, którzy zginęli od bomb lub zmarli od ran odniesionych podczas bombardowania Szkoły Lotniczej dla Małoletnich w Moderówce we wrześniu 1939 r.
Obecnie Stary Cmentarz znajduje się w Wykazie Zabytków Architektury Miasta Jasła. Jego powierzchnia wynosi 2 ha 73 a 36 m². Wszystkie nagrobki i grobowce powstałe przed 1945 rokiem zostały wpisane do rejestru zabytków województwa podkarpackiego.
Opr. Mariusz Świątek
