Wystawa stworzona przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie dzięki pomocy Fundacji Energetyka na Rzecz Polski Południowej udostępniona będzie w tymczasowej siedzibie jasielskiego muzeum przy ul. Wincentego Pola od 1 czerwca do 30 sierpnia br. Zebrane eksponaty prezentują ewolucję lunety, jednego z najważniejszych przyrządów naukowych w dziejach.

Jeszcze do początków XVII w. nie znano lunety, jednak na długo przed jej wynalezieniem ludzie spoglądali w niebo obserwując gwiazdy i planety. Obserwacje były prowadzone gołym okiem przy pomocy instrumentów astronomicznych tj. triquetrum lub astrolabium sferyczne znane od czasów starożytnej Grecji lub tych skonstruowanych w Średniowieczu: torquetum i kwadrant. Luneta, choć zawdzięcza swój rozwój i popularność Galileuszowi (1564-1642), stworzona została przez anonimowego wynalazcę z Holandii. Jednak to obserwacje poczynione za jej pomocą przez Galileusza i wyciągnięte z nich wnioski na zawsze zmieniły oblicze astronomii. Lunety typu Galileusza zastąpiono następnie w połowie XVII w. instrumentami typu Keplera, a pod koniec wieku skonstruowano pierwsze teleskopy zwierciadłowe.

Najsłynniejszym polskim astronomem XVII w. był Jan Heweliusz, który na dachach swoich kamienic w Gdańsku założył jedno z pierwszych obserwatoriów astronomicznych, gdzie prowadził systematyczne obserwacje przez blisko 50 lat.

Rozwój i wprowadzane udoskonalenia pozwoliły przekształcić lunetę z przyrządu czysto obserwacyjnego na pomiarowy. W połowie XIX w. zaczęto również stosować fotografię. Największa luneta, zbudowana pod koniec XIX w. wyposażona była w obiektyw o średnicy 1 m. Obecnie powstające teleskopy, wiele większych rozmiarów, powstają  w miejscach mających zapewnić jak najlepsze warunki do obserwacji, z dala od cywilizacyjnych świateł, np. w górach Ameryki Południowej, czy na Hawajach, lub są wysyłane w przestrzeń kosmiczną. Pomiary i obserwacje nie ograniczają się do światła widzialnego, ale obejmują całe spektrum fal elektromagnetycznych od promieniowania gamma do fal radiowych.

Wystawa czynna jest do końca wakacji.

„Od lunety Galileusza do teleskopów kosmicznych”, od 1 czerwca do 30 sierpnia 2021, MRJ, ul. Wincentego Pola 41, od 7.00 do 15.00